W październiku 2011 roku rozpoczęły się prace nad opracowaniem pakietu legislacyjnego pod nazwą „Przede wszystkim przedsiębiorczość”, stwarzającego lepsze warunki dla rozwoju głównie małych i średnich przedsiębiorstw. W pracach tych aktywnie uczestniczyły organizacje przedsiębiorców, przedstawiając propozycje rozwiązań prawnych, które powinny zostać uwzględnione w tym dokumencie. Do prac nad pakietem zaproszono również grono ekspertów.

Założenia do pakietu „Przede wszystkim przedsiębiorczość” zawierają 35 zadań do realizacji i przewidują ułatwienia w podejmowaniu oraz prowadzeniu działalności gospodarczej, likwidację barier biurokratycznych i uproszczenie procedur, wprowadzenie bardziej przyjaznych przepisów oraz procedur podatkowych, uproszczenie systemu ubezpieczeń społecznych, a także uelastycznienie przepisów prawa pracy.

Propozycje rozwiązania podnoszonych problemów zebrano w pięciu blokach tematycznych. Pierwszy dotyczy uproszczenia systemu podatkowego, co leży w kompetencjach ministra finansów. Drugi i trzeci należą do kompetencji ministra pracy, a związane są z obniżeniem kosztów pracy i uelastycznieniem stosunków pracy. W czwartym bloku umieszczono wszystkie przepisy proceduralne, które nie mieściły się w trzech pierwszych, a w piątym – nowe regulacje prawne. W efekcie prac nad pięcioma blokami powstał szósty, związany ze zmianami instrukcji i aktów wykonawczych do ustaw, które znajdą się w otoczeniu prawnym dotyczącym przedsiębiorczości. Obecnie Sejm finalizuje prace nad większością tych nowelizacji, natomiast pozostała część będzie rozpatrywana na jesieni.

Uproszczenie systemu podatkowego

W zakresie podatku dochodowego, po pierwsze, zmieniamy metody amortyzacji, umożliwiając przedsiębiorcom zaliczenie do kosztu 30 proc. wartości początkowej już w pierwszym roku używania środka trwałego. Ma to zachęcić do podejmowania inwestycji i częściowo zrekompensować wysiłek inwestycyjny przedsiębiorcy. Do tej pory taki próg dotyczył jedynie sprzętu z zakresu tzw. wysokich technologii, a w innych przypadkach był nieporównanie niższy. Obecnie bez względu na rodzaj środka trwałego przyjmujemy jedno rozwiązanie.

Kolejna zmiana dotyczy możliwości wpłacania zaliczek miesięcznych w wysokości uzależnionej jedynie od podatku wykazanego we wcześniejszych zeznaniach, bez konieczności składania deklaracji. Działalność gospodarcza charakteryzuje się tym, że z reguły generuje w jednym miesiącu duży dochód, a w następnym firma np. wykazuje stratę. Urząd skarbowy jednak rozlicza firmę w skali roku, zatem jej pieniądze zgromadzone w aparacie skarbowym zwracane są po wielu miesiącach, Chcemy, aby te środki obrotowe pozostały do dyspozycji przedsiębiorców – i temu służy mechanizm zaliczkowego rozliczania się z aparatem skarbowym.

Dla osób, które wahają się, czy rozpocząć działalność gospodarczą, jako zachętę proponujemy wprowadzenie w ciągu pierwszych 12 miesięcy funkcjonowania fakultatywną możliwość odstąpienia od poboru podatku dochodowego. Odraczając termin poboru, nie będzie mógł jednak skorzystać z ulgi. Od decyzji podatnika zależeć więc będzie czy zechce płacić w pierwszym okresie podatek w systemie zaliczek, czy odstąpi od jego poboru.

W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych proponujemy sprecyzowanie momentu uzyskania przychodów – jako dzień wystawienia faktury, nie później niż ostatni dzień miesiąca, w którym nastąpiło wydanie rzeczy, zbycie praw majątkowych, wykonanie usługi oraz innych czynności przez podatnika. Zatem momentem uzyskania przychodów nie jest wyłącznie data wystawienia faktury, ale liczy się też skutek z nią związany.

Wprowadzamy ponadto zasady, że składka na rzecz organizacji samorządu gospodarczego zaliczana może być przez przedsiębiorców do kosztów, a dotacje otrzymane z budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego są zwolnione z podatku. W obecnej sytuacji osoba prywatna korzystająca ze wsparcia rządowego nie podlega w tym zakresie opodatkowaniu, a jeśli ktoś prowadzi działalność gospodarczą w formie osoby fizycznej bez osobowości prawnej, wtedy ta sama pomoc jest objęta opodatkowaniem.

Wyłączamy z kategorii przychodów nieodpłatne usługi doradcze dla małych i średnich przedsiębiorstw, świadczone w ramach programów rządowych. W ramach programu wsparcia usługi świadczone są nieodpłatnie, lecz aparat skarbowy zmusza przedsiębiorców do oszacowania wartości tej pomocy doradczej i zalicza w koszty uzyskania przychodów. Tymczasem bezpłatna pomoc rządu nie rodzi żadnych konsekwencji po stronie przedsiębiorcy.

W nowelizacji ustawy Ordynacja podatkowa wprowadzamy możliwość składania dokumentów w formie elektronicznej, oczekując, że docelowo będzie to bardzo popularna forma kontaktu przedsiębiorca – urząd. Wchodzi w życie ustawa o podpisie elektronicznym, która umożliwi składanie np. oświadczeń, deklaracji w tej formie.

W ramach nowelizacji ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym podwyższamy limit przychodów upoważniających do opodatkowania tym systemem z 500 tys. zł do 250 tys. euro, czyli do około 900 tys. zł. To powinno skutkować tym, że większa rzesza przedsiębiorców będzie mogła rozliczać się w uproszczonej, tańszej formie.

Ponadto znosimy obowiązek składania informacji corocznej o formie opodatkowania, jeżeli się ona nie zmieniła, ponieważ za wszelką cenę dążymy do odbiurokratyzowania życia gospodarczego. Chcemy zatem upraszczać deklaracje, wydłużać okresy sprawozdawczości itp. Wprowadzamy też możliwość kwartalnego opłacania ryczałtów w przypadku przychodów nie przekraczających 25 tys. euro, dzięki czemu nieco więcej środków zostanie w tym okresie na koncie obrotowym.

VAT z pełnej kasy!

I wreszcie zupełnie rewolucyjne rozwiązanie, które ma złagodzić obciążenie małych firm w zakresie VAT, występujące z racji zjawiska patologicznego, jakim jest ogromne niekiedy przekraczanie terminów płatności. Uznaliśmy, że rząd może ulżyć doli przedsiębiorców, którzy nie przekraczają rocznego przychodu o równowartości 800 tys. euro: będziemy oczekiwali poboru należności podatku VAT po dacie otrzymania zapłaty za fakturę, a nie po dacie wystawienia faktury. Następuje zatem zmiana systemu memoriałowego na system kasowy.

Nie udało się tego rozwiązania wprowadzić do całego obrotu gospodarczego. Mogliśmy zastosować go tylko wobec przedsiębiorstw mniejszych, bowiem podatek VAT jest znaczącym we wpływach do budżetu państwa. Poszukujemy natomiast takich instrumentów, które będą wymuszały dotrzymywanie terminów płatności.

Chcemy wprowadzić np. instrument polegający na zakazie wliczania w koszty uzyskania przychodów faktur VAT niezapłaconych. Analizowane są takie propozycje. Pracujemy też nad mechanizmami, które pozwolą na takie formy umów budowlanych, które zagwarantują wykonawcom, a także podwykonawcom, uzyskanie zapłaty za roboty. Zabiegamy m.in. o takie rozwiązanie, w którym jednostka zamawiająca składa przy zawieraniu umowy gwarancje zapłaty w terminie.

Kontrola skarbowa – realistycznie

Kolejne zadanie związane jest ze zmianą kompetencji organów kontroli skarbowej: zabieramy uprawnienia inspektorom kontroli skarbowej do wydawania decyzji administracyjnych w pierwszej instancji. Obecnie jest tak, że inspektor sam siebie sprawdza, sam według siebie interpretuje system podatkowy, wykorzystując pewien pozostawiony zakres uznaniowości, sam wydaje w imieniu organu decyzje w pierwszej instancji, a na koniec sam bywa arbitrem we własnej sprawie, gdy aparat skarbowy wysyła go ponownie do rozpatrzenia sprawy w drugiej instanjci, uznając go za najlepiej w niej rozeznanego. Wtedy z reguły w drugiej instancji wydaje on tę samą decyzję i dopiero NSA musi rozstrzygać ostatecznie. To zjawisko patologiczne powodowało nadużywanie przez inspektorów uprawnień. Obecnie decyzję ma podejmować dyrektor urzędu kontroli skarbowej – dyrektor w sensie organu kolegialnego.

Postanowiliśmy w tym pakiecie ustaw doprowadzić, w miarę możności, do obniżenia obciążeń pracodawców. Np. przewidziane jest obniżenie stawki opłaty skarbowej od zaświadczeń w sprawie zaległości podatkowych (z 19 zł do 15 zł) oraz maksymalnej kwoty od pozwoleń na budowę z 555 zł do 500 zł, a także od pozwoleń i koncesji z 833 zł do 600 zł. Znacząca obniżka (z 4164 zł do 2000 zł) będzie dotyczyła opłat od pozwoleń na budowę sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, elektroenergetycznych itp. Obniżone będą też opłaty skarbowe od koncesji, a także od umowy pożyczek udzielanych na rozpoczęcie działalności gospodarczej, bez względu na ich kwotę. Znosimy też umowę poręczenia jako przedmiot podatku. Te i wiele innych rozwiązań, zarówno w kodeksie pracy, jak i w systemie podatkowym, powinno zaskutkować znacznym obniżeniem kosztów prowadzenia działalności gospodarczej.

W kodeksie pracy

W ramach tej nowelizacji, po pierwsze, zawieszono obowiązywanie art. 25 kp, przez co likwiduje się automatyczne przekształcanie trzeciej kolejnej umowy zawartej z pracownikiem na czas ograniczony w umowę na czas nieokreślony. Poszliśmy w tym dalej niż wnioskowali pracodawcy. Uważamy bowiem, że do czasu przystąpienia Polski do UE formę prawną umów powinni określać pracodawcy z pracownikami. Likwidujemy więc terminy graniczne w tym względzie. Jednak z chwilą przystąpienia do Unii przepis ten będzie musiał ulec ograniczeniu. W Unii bowiem nie ma tak liberalnych zasad w tej dziedzinie.

W ramach ograniczenia kosztów działalności gospodarczej wprowadzamy np. obniżenie dodatku od wynagrodzenia z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych – przez zwiększenie limitu z 2 do 4 godz., za które pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 50 proc. wynagrodzenia. Podwyższamy też limit zatrudnienia (z 5 do 20 pracowników), powyżej którego wprowadza się regulaminy pracy i wynagradzania, po to, aby odbiurokratyzować nasze życie gospodarcze. Wydłużamy okres rozliczeniowy czasu pracy z 3 do 4 miesięcy, a tak naprawdę w okresach sezonowych z 6 do 12. Rozszerzamy również możliwość korzystania z przepisu o tzw. przerywanym czasie pracy na wszystkich pracowników, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją (dziś stosuje się to jedynie w zawodzie kierowcy). Rzecz w tym, aby pracodawca nie musiał doliczać czasu wypoczynku do godzin nadliczbowych.

Podnosimy też limit – z 10 do 50 pracowników, wobec obowiązku tworzenia służb bhp, i z 50 do 100 pracowników zobowiązujących do powoływania komisji bhp w zakładzie.

Zwalnia się ponadto pracodawców zatrudniających poniżej 20 pracowników z obowiązku stosowania procedur związanych ze zbiorowymi zwolnieniami. Zmieniona jest też definicja zwolnienia grupowego: w zakładach do 100 zatrudnionych zwolnienie takie musi objąć co najmniej 10 pracowników. Oznacza to, że również wówczas, gdy np. zatrudnionych jest 30 pracowników, musi być zwolnionych co najmniej 10 osób, a nie jak dotychczas – 10 proc. zespołu.

Kolejna zmiana dotyczy obowiązku tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych: tylko firmy zatrudniające powyżej 50 pracowników będą do tego zobligowane. Pewną zachętą ekonomiczną dla nowo tworzonych firm powinno być też obniżenie kwoty płacy minimalnej dla osób podejmujących pierwszą pracę. W pierwszym roku byłoby to 50 proc. płacy minimalnej, w drugim 90, a dopiero w trzecim – 100 proc. Będzie to miało znaczenie także dla rynku pracy.

Uproszczone procedury

W ramach ustawy o planowaniu przestrzennym m.in. upraszczamy procedury planistyczne, a ponadto definiujemy takie pojęcia, jak inwestycje celu publicznego, uzbrojenie terenu, standardy, obszary problemowe. Dla ograniczenia nadmiernego wydłużania procesu inwestycyjnego nastąpi np. ograniczenie możliwości odwołań i przeciągających je procedur, jak np. protesty sąsiedzkie itp. Ta inicjatywa jest szersza, wiąże się z nowelizacją ustawy Prawo budowlane, która obecnie jest w parlamencie. Postulowaliśmy tu pewne zmiany:

  • Ograniczenie kręgu podmiotów, którym przysługuje przymiot strony w postępowaniu administracyjnym w sprawie pozwolenia na budowę, do inwestora oraz właścicieli lub użytkowników wieczystych sąsiednich nieruchomości.
  • Określenie katalogu obiektów i robót budowlanych nie wymagających uzyskania pozwolenia na budowę, co stanowi wyjątek od generalnej zasady przyjętej w ustawie, nakładającej obowiązek uzyskania pozwolenia na budowę, jako warunku niezbędnego do legalności wykonywania robót budowlanych.
  • Wprowadzenie ułatwień proceduralnych, związanych z uzyskaniem pozwolenia na budowę, polegających na wprowadzeniu oświadczenia inwestora o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, dzięki czemu inwestor nie będzie zmuszony dołączać do wniosku o pozwolenie na budowę wypisów z księgi wieczystej, aktów notarialnych itp.
  • Nakładanie kar na organ wstrzymujący się od wydania decyzji – w wysokości 500 zł za każdy dzień zwłoki.

W listopadzie br. kontynuowane będą prace rządu i parlamentu nad przepisami sprzyjającymi rozwojowi przedsiębiorczości i porządkowaniu naszego życia gospodarczego. Przygotowywane są w związku z tym projekty zmian prawnych, związanych m.in. z uproszczeniem systemu rejestracji przedsiębiorców, ograniczeniem liczby inspekcji w obszarze działalności gospodarczej, stworzeniem podstaw prawnych dla samorządu gospodarczego, nowelizacją ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, a także z nowelizacją ustawy Kodeks spółek handlowych.